Szwajcaria to kraj federacyjny, podzielony na 26 kantonów, które mają kompetencje i charakter niemal samodzielnych państw. Kantony bardzo się od siebie różnią, jeśli chodzi o obowiązujące prawo, jak również mentalność mieszkańców. Dlatego, żeby powiedzieć całą prawdę o Szwajcarii, należy ją rozłożyć na czynniki pierwsze. Stąd powstał cykl „Dzień Kantonów”.

Na pierwszy ogień pójdzie nam kanton, który znam najlepiej – francuskojęzyczny kanton Vaud (VD, niem: Waadt). Jak można by go określić w kilku słowach-kluczach? Bogaty, malowniczy, progresywny, pro-europejski.

Najbardziej zakręcona granica

Zacznijmy od geografii. Z kantonem Vaud najbardziej kojarzy się bajkowy brzeg Jeziora Genewskiego. Z jednej strony turkusowego jeziora spadające stromo winnice, z drugiej ośnieżone szczyty tworzą krajobraz żywcem wyjęty z pocztówki. Vaud to nie tylko promenady nad jeziorem i śródziemnomorski klimat zielonych okiennic i wytartych, francuskich szyldów. Kanton sięga aż do kolejnego wielkiego jeziora – Jeziora Neuchatel i górami Jura (przypominającymi nieco nasze Bieszczady) graniczy z Francją. Na północy za to dzieją się niestworzone rzeczy – spójrzcie chociażby na enklawę Vaud w kantonie Fryburg i trzy enklawy kantonu Fryburg w kantonie Vaud. Francuskojęzyczny kanton to też Alpy z całkiem porządnymi stacjami narciarskimi!

Dość zakręcona historia

Obecnie na pewno nie nazwałabym kantonu Vaud sercem szwajcarskości. Jest zbyt otwarty na świat, zbyt pro-europejski… Korporacje i organizacje międzynarodowe osiadłe na brzegu Jeziora Genewskiego przyciągają całe rzesze ekspatów, którzy tworzą swoje enklawy…

Tymczasem od celtyckiego plemienia Helveti zamieszkującego brzegi jeziora nazwę wzięła oficjalna, łacińska nazwa państwa. Plemię zostało pokonane przez rzymskie wojska w 58 roku przed Chrystusem. Rzymianie zostawili kilka swoich miast: Vevey, Lozannę i Avenches (a właściwie Civitas Helvetiorum).

Po Rzymianach zróbmy fast forward do Średniowiecza… Ta epoka znaczyła wielką wojnę o wpływy pomiędzy Sabaudczykami i Berneńczykami, których mieszkańcy kantonu uznawali zawsze za uzurpatorów. W XVI wieku za sprawą Pierra Vireta, współpracownika Jana Kalwina, do Lozanny dociera Reformacja. Z czasem protestantyzm zostaje przyjęty przez cały obszar lemański.

Berneńczycy nie są traktowani jak prawowici władcy. Pociągnięci przykładem Rewolucji Francuskiej, w 1798 roku mieszkańcy Vaud organizują powstanie i ustanawiają Republikę Lemańską. Ich państwo nie ma jednak długiej historii, ponieważ w tym samym roku wojska napoleońskie zalewają Europę. Powstaje Republika Helwecka, a całe terytorium Vaud po raz pierwszy (uwaga – tak późno!) staje się częścią tego organizmu, który jest nam dziś znany jako Szwajcaria. Szwajcarom nie podoba się silna, centralna władza, więc skutecznie protestują. Po kilku latach rebelii, Napoleon ustępuje i przywraca Konfederację Helwecką. Tak powstaje kanton Vaud (1803).

Współczesność – kanton Vaud profesjonalnie

Jeden z droższych kantonów

Kanton Vaud jest dość bogaty i atrakcyjny dla inwestorów ze względu na duże skupienie międzynarodowych specjalistów z wielu branż. Z tego względu okolice Jeziora Genewskiego to również jedno z droższych miejsc do życia. Korporacje i organizacje międzynarodowe, które ściągają do siebie wielu obcokrajowców, wpływają na wyższe ceny mieszkań w okolicach Lozanny i Genewy. Ci, którzy chcą obniżyć koszty życia osiedlają się zwykle na północ od Lozanny (okolice Cossanay, Orbe, Yverdon) lub nawet uciekają do Francji. Nikogo tu nie dziwią dwugodzinne dojazdy do pracy bądź pływanie do pracy promem z drugiej strony Jeziora Genewskiego…

Co jeszcze wpływa na zasłużoną opinię drogiego kantonu? Według raportu Credit Suisse, szczególnie uciążliwe są dość wysokie podatki i koszt opieki nad dziećmi w kantonie Vaud.

Gdzie do pracy?

Kanton Vaud jest bardzo przyjazny dla osób z doświadczeniem w pracy w korporacjach (znajdują się tu główne siedziby m.in. Nestle, Philip Morris International, Eaton, Cisco, Chiquita). Przemysł zegarmistrzowski skupia się na Jurze w okolicy Vallée de Joux (m.in. Hublot, BlancPain). Swoje miejsce znajdą też specjaliści od IT, biotechnologii i mikrotechnologii. Jeśli ciekawi Cię, jakie wielkie firmy działają w Vaud, zajrzyj TU.

Vaud to też winnice i słynne winobrania przyciągające wielu Polaków w trakcie sezonu, jak również turystyka.

Edukacja i innowacje

Lozanna jest jednym z większych ośrodków naukowych, głównie dzięki siedzibie jednej z najbardziej prestiżowych politechnik na świecie – EPFL.

Kto mieszka w Vaud? Szwajcarzy a obcokrajowcy

Kanton Vaud łączy wiele cudownych paradoksów. Po pierwsze, tradycyjnie mieszkańcy kantonu Vaud mówią wyłącznie po francusku. Cztery języki Szwajcarii? Zapomnij! Język francuski, ładnie rozwlekający z wyśmienitymi naleciałościami kantonalnymi, z których śmieją się rodowici Francuzi. Angielski? No właśnie… Zależy gdzie!

W kantonie Vaud, szczególnie w rejonie Lozanny i Genewy, bardzo dużo jest miejsc, gdzie mieszkają w zasadzie tylko i wyłącznie ekspaci i częściej słychać angielski niż francuski (np. Pully, St-Sulpice, Nyon). Co ciekawe, ekspaci nawet nie próbują uczyć się francuskiego żyjąc sobie dobrze w takiej szczelnej bańce z dala od kultury szwajcarskiej. Zdarza się, że po kilku latach pobytu takie osoby nie poznały jeszcze żadnego Szwajcara.

Tymczasem wystarczy pojechać kilkanaście kilometrów wyżej (tak, dosłownie wyżej, bo okolice jeziora są najdroższe i najbardziej „ekspackie”), żeby dostać się do typowej, szwajcarskiej wsi, gdzie pies z obitą mordką nie mówi po angielsku. I to właśnie polecam wszystkim „nowym” w kantonie!

Mentalność à la Vaudoise (czyt. Wodłaz)

Romandczycy z kantonu Vaud są o wiele bardziej otwarci niż ich niemieckojęzyczni rodacy, ale w sposób bardziej francuski niż międzynarodowy. Oczekuj tutaj dużo pań i panów o bardzo klasycznej urodzie (mężczyźni są dość urodziwi i wysportowani), dań w restauracjach inspirowanych kuchnią francuską i dobrze, ale nudno ubranych ludzi.

Mówi się, że tradycyjnie Vaud jest dość lewicowe w porównaniu z resztą Szwajcarii, ale w ciągu ostatnich kilku lat Partia Socjalistyczna straciła dość dużo wyborców (jak zresztą wszędzie).

Jakie sami Szwajcarzy noszą stereotypy na temat swoich rodaków z Vaud? Dla niemieckojęzycznych Vaudois to bon vivanci, niezbyt poważni, niezbyt zaangażowani, ale za to zawsze gotowi na szklaneczkę czegoś mocniejszego. Dla Genewczyków Vaudois to mówiąc brzydko „wsioki”, „słoiki”, które przyjeżdżają do nich za pracą.

Wiele jeszcze można by pisać na temat zachodniego kantonu Szwajcarii, dlatego postanowiłam ten artykuł podzielić na dwie części. Kolejna część będzie dotyczyła ciekawostek, a także najciekawszych miejsc kantonu pod kątem turystycznym. Dowiecie się z niej również, jakie związki ma kanton z Polską i Polakami, a także co nieco o mieszkających tu Polakach!