Szwajcaria może być świetnym kierunkiem wakacyjnym w tym roku. A może nawet zawsze, gdy się nie lubi utartych szlaków i tłumów. Bo w Szwajcarii wystarczy ominąć znane nazwy, zamiast miejsc z nagłówków w przewodnikach turystycznych wybrać te z marginesów, wybrać się gdzieś wyżej, gdzie nie docierają kolejki górskie i już może się okazać, że znajdziemy się sami pośród oślepiająco pięknej natury.

– Ale gdzie DOKŁADNIE mamy jechać? – pytają czytelnicy, gdy przekonuję ich, że Alpy są wielkie i całe puste poza popularnymi kurortami – gdzie jest to „całe puste”? Tak konkretnie! Z nazwami!

Wcale się nie dziwię tym pytaniom. Nie każdy ma tyle czasu, żeby „dziobać” ślepo w mapę. Bo w taki sposób można się też sparzyć. W Szwajcarii przecież też jest przemysł, są blokowiska i sypialnie dużych miast i inne miejsca, które niekoniecznie są naszym celem wakacyjnym.

Zapytałam więc trzy osoby – ekspertki od Szwajcarii – gdzie jechać, żeby znaleźć te niepopularne perełki. W tym celu podzieliłam Szwajcarię na trzy regiony językowe. Częścią niemieckojęzyczną zajęła się Adriana Czupryn – sama szefowa Szwajcarskiej Organizacji Turystycznej, która działa przy Ambasadzie Szwajcarii w Warszawie. O części francuskojęzycznej opowiedziała nam Magdalena Simm, współautorka jednego z pierwszych przewodników o Szwajcarii Wydawnictwa Pascal (drugą współautorką była, notabene, wymieniona wyżej Adriana). Część włoskojęzyczna za to przypadła w udziale Ani Chojnackiej, przewodniczce po Tessynie, autorce strony Ticino & Vicino.

Na początku jednak podam Wam takie ogólne wskazówki:

1. Jedźcie tam, gdzie nie docierają kolejki górskie ani pociągi. Nie dotyczy to autobusów pocztowych. Autobusy pocztowe są niemal wszędzie, szukanie miejsca bez żółtych, nieustraszonych pojazdów może być z góry skazane na niepowodzenie.
2. Jeśli coś jest ogłaszane jako najwyższe lub jedyne na świecie, oznacza to, że może być tam tłum osób, które jadą tam tylko, żeby zrobić sobie z tym zdjęcie. Nie obawiajcie się jednak – jest łatwy sposób, żeby zyskać trochę przestrzeni w takich miejscach. Wystarczy wejść na szlak!
3. Nie szukajcie noclegu pod względem odległości od „centrum” lub od najważniejszych atrakcji turystycznych. To nie ma sensu. Równie pięknie będzie kilkanaście kilometrów od Matterhornu lub centrum Grindelwaldu. Będzie bardziej prawdziwie, a kilkunastominutowy, wieczorny spacer z restauracji pozwali Wam spalić ten cały pyszny, szwajcarski ser!

A na pytanie – a tak konkretnie, to gdzie, odpowiedzą nasze specjalistki!

Adriana Czupryn – część niemieckojęzyczna

„Akurat niedawno w ramach wspomnień #DreamNowTravelLater przeglądałam w telefonie moje szwajcarskie zdjęcia z zeszłego roku. Rety, ile fajnych, niesamowitych, ciekawych, wyjątkowych, nieturystycznych miejsc odwiedziłam, o dziwo, także po raz pierwszy (tak, tak, są takie jeszcze białe plamki na mojej mapie Szwajcarii). No ale mam się ograniczyć tylko do części niemieckojęzycznej, czyli wybór teoretycznie nieco bardziej zawężony. Takie miejsca z zeszłego roku przedstawiam trzy.

Goms, czyli dolinę górnego Rodanu w Wallis wielokrotnie przejeżdżałam pociągiem, także Ekspresem Lodowcowym, a nawet autem w kierunku monumentalnych przełęczy Furka i Grimsel. Ale tym razem zostałam tam kilka dni. I się zachwyciłam. Nie, to nie jest miejsce na końcu świata. Tak, są tam turyści. Ale jak na Szwajcarię, w homeopatycznej ilości. No i jest pięknie – wioseczki z czarnymi od słońca, drewnianymi domami, które liczą sobie kilkaset lat i od czasu powstania pewnie wyglądają tak samo (ale raczej ze współczesnym komfortem w środku), tonące w kwiatach, z obowiązkowym białym kościółkiem dla kontrastu lub kapliczką. Z jednej z takich wiosek, Niederwald, w wielki świat wyruszył Césear Ritz. Tak, ten Ritz. No i do niej też powrócił na wieczny odpoczynek. Inną obowiązkową wioską, znacznie większą, jest muzyczne Ernen. Są przyjemnie łatwe szlaki wędrowne nad Rodanem, nieco trudniejszy, bo z ostrym podejściem szlak wzdłuż kanału nawadniającego suonen, czy, pozostając w temacie wody, naturalny szlak Kneippa, z brodzeniem w górskim potoku. No i do pohuśtania wiszący most Fürgangen – Mühlebach, 280 m konstrukcji stalowej rozpiętej nad Rodanem.

View this post on Instagram

A post shared by Adriana (@adriana_somewhere)

Drugie miejsce jest jeszcze mniej turystyczne, mimo że blisko Lucerny i mimo że wpisane na Listę UNESCO. Wcześniej już przejeżdżałam tutaj autem, wdrapywałam się na rowerze (bardzo ostry podjazd od strony Giswil na przełęcz Glaubenbielen), a teraz wybrałam się na wędrówkę: rezerwat biosfery Entlebuch. Z centralnej wioski Sörenberg podjechałam kolejką do Rossweid, a potem coraz to bardziej ostrymi serpentynami do góry z widokiem na Kemmeriboden. Ostatni odcinek na grań to bardzo strome i bardzo długie schodki. Ufff… To łącznie ponad 850 m w górę, co dało mi bardzo porządnie w kość. Ale potem otwiera się niesamowity widok na Jezioro Brienz gdzieś w dole, panoramę szczytów po drugiej stronie i dalej granią prowadzi wąska, bardzo eksponowana ścieżka. Oj, wiatr trzepał mnie tam na wszystkie strony. Zanim doszłam do szczytu Brienzer Rothorn, kilka razy w dole widziałam wijącą się wzdłuż zbocza kolejkę parową także wspinającą się na szczyt właśnie z Brienz. Do Sörenberg ze szczytu wróciłam gondolą. Czyli po takie widoki niekoniecznie trzeba się tak wymęczyć. Ale można.

Trzecie miejsce jest w Gryzonii. No bo to nie tylko St. Moritz i Davos Klosters. To też kolejna dolina, tym razem rzeki Inn, czyli Engadyna. To prześlicznie malownicze i pustawe wioseczki od St. Moritz po Scuol o dziwnie brzmiących nazwach La Punt – Chamues-ch, S-chanf, Lavin…

View this post on Instagram

A post shared by Adriana (@adriana_somewhere)

No i Susch, czyli wielka sztuka w maleńkiej wiosce w głębokiej dolinie, a to dzięki Grażynie Kulczyk. Kwintesencją doliny jest górująca nad doliną wioska Guarda i nie bez powodu jest tam najwięcej turystów. Engadyńska architektura ze zdobieniami sgrafitto, no i język retoromański, a dokładniej – dwa z jego pięciu dialektów. Moje lokalne odkrycie to przyjemny szlak Albula – zawsze wpadałam pociągiem do tunelu w Preda, no i w końcu przeszłam przez przełęcz, obok podobno najpiękniejszego jeziora w Szwajcarii, Palpuogna. Większym wyzwaniem była 4-dniowa pętla na eMTB wokół Parku Narodowego. Start i meta w Scuol. I to był bardzo dobry wybór – lokalne baseny termalne były wielką nagrodą za wysiłek. A dodatkowo instagramowe place z mineralnymi fontannami.”

Magdalena Simm – Romandia (część francuskojęzyczna)

„Gdzie w Romandii nie ma tłumów? Ale kiedy – normalnie, czy w czasie koronawirusa? Zauważyłam, że dążenie do samotności zmieniło zainteresowania turystów. Tam, gdzie kiedyś było pełno, teraz jest pusto. I odwrotnie. Ale może najpierw napiszę o niezbyt popularnych turystycznie, a pięknych miejscach w Romandii, a potem wtrącę kilka zdań na temat obecnych tendencji.

Jeśli ktoś lubi miasta, radzę ominąć najpopularniejszą Genewę, Lozannę i Montreux i wybrać się do mniej docenionych Fryburga, Biel/Bienne, bądź mojego ulubionego, bardzo stylowego Neuchâtel. W okolicach Biel/Bienne znajdziecie mroczny i tajemniczy wąwóz Taubenloch z ciekawą legendą, ale wokół wszystkich miasteczek regionu są ciekawe trasy piesze i rowerowe – choćby na półwysep St Petersinsel, na którym filozof Jean-Jacques Rousseau rezydował przez kilka tygodni.

Mało popularny turystycznie, a bardzo ciekawy romandzki region to Jura, która ciągnie się ukośnym pasem wzdłuż zachodniej granicy Szwajcarii z Francją. Jura to starsze, bardziej łagodne góry, przypominające nieco nasze Bieszczady. Szukającym spokoju poleciałabym takie jurajskie atrakcje jak wodospad na rzece Doubs (Saut du Doubs), Creux du Van, czyli wyrzeźbiony przez naturę skalny amfiteatr uwielbiany przez koziorożce, jurajskie szczyty i rezerwaty, a także interesujące kulturowo miasteczka, takie jak St-Ursanne, Ste-Croix, czy La Chaux-de-Fonds.

Rzeka Doubs, która wyznacza część granicy między Szwajcarią i Francją, zachwyca na każdym odcinku, jednak szczególnie interesująca jest powyżej le Locle, gdzie rozlewa się w Lac des Brenets, po którym kursują statki. Piękny wodospad Saut du Doubs można więc oglądać z różnych perspektyw. Czy wiecie, że szwajcarska Syberia znajduje się właśnie na Jurze? To La Brevine – moje ulubione miejsce. Jest tu zawsze zimno, sucho, słonecznie. Śnieg skrzypi, na zamarzniętym jeziorze można… się opalać! Również latem jest tu fajnie. Przy Jeziorze Les Taillers można rozłożyć namiot i całymi dniami wędrować po przepięknych szlakach – choćby szlakami absyntu. Szczęściarze mogą znaleźć ukrytą pod pniem buteleczkę tego trunku.

Przejdźmy do regionu winnic. Czy popularne winnice Lavaux w okolicy Lozanny spadające ostro do szmaragdowego Jeziora Genewskiego są niezastąpione? Pewnie tak, ale Sentier Viticole na zboczach Mont Vully (kanton Neuchâtel) może z nimi śmiało rywalizować – podobnie jak stare winnice na zboczach gór przy Aigle, gdzie zresztą znajduje się muzeum wina.

Moim ostatnim odkryciem jest miasteczko Moudon, leżące pomiędzy Lozanną a Yverdon-les-Bains (notabene, kolejne mniej zatłoczone termy). Moudon, założone w czasach rzymskich, było niegdyś centrum administracyjnym kantonu Vaud – dziś jest miejscem nieco sennym, które ożywia się jedynie podczas corocznych targów „brocante” na które ściągają wielbiciele antyków z kraju i zza granicy. Nie bezpodstawnie nazywane jest jednym z najpiękniejszych miasteczek/wiosek Szwajcarii – „wysokie miasto” zbudowane na piaskowej skale, pod którą płynie rzeka Broye, jest naprawdę spektakularne.

Jeśli chodzi o Alpy, bardzo polecam region Villars-Diablerets-Gryon. Samo Villars i Les Diablerets są dość turystyczne, ale daleko im do zatłoczonego Zermattu. Ten region to świetna baza wypadowa w Alpy, można tam nawet wejść na słynny lodowiec Glacier 3000. Ilość atrakcji sprawia, że każdy znajdzie coś dla siebie. Jest Bex z kopalnią soli, termy w Lavey-les-Bains (te zazwyczaj są zatłoczone, ale poza weekendem, bądź rano, raczej unikniemy ścisku), klasztor w St-Maurice, przepiękny szczyt Grand Muveran, dolina Solalex (1460 mnp), otoczona  masywem Diablerets i Miroir d’Argentine, charakterystyczną górą o „wypolerowanym” zboczu, które niegdyś było dnem morza i mnóstwo, naprawdę mnóstwo szlaków różnej długości i stopnia trudności – niektóre nadają się nawet do spacerów z wózkiem.

Maleńkie Taveyanne w centrum rezerwatu wciąż nie ma doprowadzonego prądu, a na szlaku w okolicy Diablerets znajdziemy piramidy (gipsowe, ale równie zjawiskowe).

Wyżej wymienione miejsca są mało popularne turystyczne w normalnym czasie, jednak pandemia, jak już wspomniałam wcześniej, wszystko przewróciła do góry nogami. Każdy teraz szuka samotności, co sprawiło, że miejsca turystyczne takie jak Villars, czy Verbiers są opustoszałe, a zwykle spokojne regiony jak Jura, nagle cieszą się ogromnym zainteresowaniem. Wspomniany wyżej Creux-du-Van, spektakularny, ale nigdy nie oblegany, obecnie stał się jednym z turystycznych numerów jeden Szwajcarii. Ostatnio policja musiała tymczasowo zamknąć drogę dojazdową, ponieważ tak dużo osób się tam wybrało. Szwajcarzy, których nie stać na wakacje w swoim własnym kraju, wypożyczają kampery i rozkładają się, gdzie tylko mogą. Właściwie nie są to stricte campery, których dotyczą specjalne regulacje (a z powodu pandemii obejmują je póki co dodatkowe ograniczenia), ale auta typu Volkswagen California czy Citroen Campster – tych pierwszych widziałam tydzień temu w spokojnym Solalex ponad dziesięć.

W tej chwili trudno jednoznacznie powiedzieć, gdzie wybrać się w Szwajcarii, żeby nie spotkać tłumu. Bo co z tego, że znajdziemy coś dla samotników, skoro cała reszta samotników wybierze tak samo.”

Anna Chojnacka – Tessyn (część włoskojęzyczna)

Ticino (Tessyn) co roku w wakacje przyciąga Szwajcarów, którzy pragną dodać egzotyczne elementy do swojej szwajcarskiej, bezpiecznej codzienności. Tegoroczny, późno rozpoczęty szwajcarski sezon turystyczny zapowiada sie bardzo szczególnie. Ticino, które zwykle zapełnia się po brzegi niemal w każdy słoneczny weekend szykuje się na oblężenie. Dlatego warto poznać miejscówki mniej popularne, ale bez wątpienia bardzo urokliwe i ciekawe.

Monti di Medeglia
Niewiele osób wie, że kilka pieszych szlaków w Ticino krzyżuje się z terenami, gdzie wypasają się na wolności konie. Można je obserwować w czasie trekkingu, można też tam zrobić sobie piknik. Do koni nie należy się zbliżać, ale za to można do woli je fotografować. Jeśli wybierzecie się na takie fotosafari, nie zapomnijcie o lornetce! Pamiętajcie też, że konie to nie śmietniki, ale na pewno nie pogardzą świeżą marchewką lub jabłkiem.

Pianezza nad Biasca 
Po godzinnej wędrówce widokową ścieżką po kamiennych schodach dochodzimy do uroczego zakątka tchnącego historią i sztuką. Na szerokim naturalnym tarasie znajdują się wyjątkowe okazy jednych z najstarszych drzew kasztanowych w Ticino. Pod drzewem o pniu o średnicy 8 metrów warto zrobić piknik i podziwiać widok na lodowiec Basodino. Jeśli przyjdziecie w weekend, gospodarze z przyjemnością pokażą Wam „cantine”, czyli naturalne piwnice, gdzie zgromadzili kilka kolekcji przedmiotów związanych z kulturą kantonu. Najbardziej okazała jest piwniczka z ogromnym zbiorem tradycyjnych „boccalini,” czyli zdobionych ceramicznych kufelków, w których pije się lokalne wino.

Sass da Grum
Na terenie gminy Gambarogno nad jeziorem Maggiore znajduje sie szczególne miejsce. Mówi się, że to jedno z najbardziej energetycznych miejsc w Europie.
Godzinna wycieczka przez las doprowadzi nas do malowniczego hoteliku/szpitaliku, gdzie w otoczeniu natury będziecie mogli czerpać uzdrawiającą energię ziemską. Relaks na wygodnych leżakach pozwala zapomnieć o troskach i smutkach. Nie zapomnijcie wyłączyć telefonów komórkowych, rozmawiać szeptem i pozdrawiać uśmiechem innych kuracjuszy. Na miejscu znajduje się restauracja z pysznymi deserami oraz sklepik z pamiątkami.

Można tam też poćwiczyć jogę na specjalnie dostosowanych do tego drewnianych platformach albo wykąpać się pod lodowatym wodospadem. Na zakończenie dnia polecam „aperitivo panoramico” z widokiem na jezioro Maggiore, Asconę i Locarno.

Jakie niepopularne szwajcarskie diamenty byście dodali do propozycji naszych ekspertek?

……

Chcecie uzupełnić swoją wiedzę i macie też ochotę na całkiem tradycyjną mapę? Sięgnijcie po przewodnik „Szwajcaria i Liechtenstein. Inspirator Podróżniczy”!