Czy Szwajcaria stanie się pierwszym krajem europejskim, który obali monopol telewizji publicznej? 4 marca zwykli obywatele Szwajcarii znów wezmą sprawy w swoje ręce i będą mogli zdecydować w referendum ogólnokrajowym, czy chcą nadal opłacać abonament radiowo – telewizyjny tzw. Billag.

Inicjodawcy argumentują, że zniesienie abonamentu wpłynie pozytywnie na rynek mediów i w rezultacie przyniesie korzyści również telewidzom. Szwajcarski rząd i parlament, jak również przeciwnicy reformy przekonują, że chęć uwolnienia rynku mediów od monopolu telewizji publicznej jest złudna. Szwajcarska telewizja publiczna, według nich, wręcz przeciwnie, pełni ważną rolę w utrzymaniu pluralizmu, co jest niezbędne w wielokulturowej, demokratycznej Szwajcarii.

CO TO JEST TEN SŁYNNY BILLAG?

Zanim jednak wgłębię się w argumenty zwolenników i przeciwników inicjatywy NO BILLAG, chciałabym powiedzieć kilka słów o tym podatku. Szwajcarski abonament radiowo – telewizyjny jest traktowany nieco inaczej niż nasz polski, z którym połowa rodaków bawi się w kotka i myszkę. Mianowicie Billag trzeba płacić, czy się ma telewizor i radio czy nie, co sprawia, że staje się jednym z obowiązkowych podatków, a nie opłatą za usługę. Co prawda są tacy, którzy zarzekają się, że udaje im się bez żadnych konsekwencji unikać płacenia Billagu, natomiast ja to traktuję jako taką wiecznie żywą miejską legendę… Bezpieczniej założyć, że Billag w Szwajcarii jest jak ubezpieczenie zdrowotne – czy się korzysta, czy się nie korzysta, trzeba płacić.

Ile? No właśnie… Abonament radiowo – telewizyjny to dość porządny wydatek – obecnie to 451,20 chf na rok (w 2019 roku ma spaść do 365 chf) dla gospodarstw domowych i 365 chf – 35 590 chf dla firm (w zależności od obrotu). W jaki sposób rozdzielane jest te 1,37 miliarda franków szwajcarskich? Gruba większość (1,2 miliarda chf) idzie do publicznej telewizji (7 kanałów) i stacji radiowych (17 stacji) w 4 szwajcarskich obszarach językowych. Resztę pieniędzy otrzymują stacje prywatne, które spełniają kryteria nałożone przez szwajcarską radę mediów: publikują wiadomości w najlepszym czasie antenowym i zobowiązują się transmitować ogłoszenia policyjne w razie sytuacji nadzwyczajnej.

MONOPOL TO ZŁO. RÓWNIEŻ W TYM PRZYPADKU?

Monopol to zło – twierdzą członkowie komitetu inicjatywy. Wprowadzenie zdrowej konkurencji na rynku mediów odbędzie się z korzyścią dla demokracji, różnorodności opinii i mniejszości.

Ależ przecież my jesteśmy jednym z głównym narzędzi walki z ujednoliceniem kultury Szwajcarii – argumentują zwolennicy status quo. Szwajcarska Rada Mediów przyznaje nieproporcjonalnie większe środki dla francuskiej i włoskiej części językowej, to między innymi dzięki niej udaje się utrzymać przy życiu czwarty język Szwajcarii – romansz. Oto wykres, którzy przedstawia, ile środków jest zebranych z jakiej części językowej i ile jest jej przyznawanych:

NIE DA SIĘ INACZEJ?

Sposób pobierania Billagu jest niesprawiedliwy – krzyczą członkowie komitetu inicjatywy. Media powinny i mogą utrzymywać się same – z reklam, przez sponsorów i dobrowolnych opłat za oglądanie płatnych kanałów. Osoby, które rzeczywiście nie oglądają telewizji ani nie słuchają radia nie są wykluczone z płacenia Billagu. Co ciekawe, jest wiele takich osób, chociażby imigrantów, którzy nie znają języka. Nie da się w zasadzie udowodnić, że się nie korzysta z oferty szwajcarskich mediów publicznych.

Szwajcarska Rada Federalna odpowiada: Szwajcaria posiada zbyt małą i zbyt zróżnicowaną widownię, żeby z reklam zebrać środki wystarczające na utrzymanie stacji publicznych. Zniesienie abonamentu uderzyłoby w takim razie najbardziej w mniejszości językowe, które ze względu na zbyt małą liczbę odbiorców nie są atrakcyjne dla reklamodawców.

W dodatku szwajcarskie media publiczne napotykają na niezwykle silną konkurencję ze strony mediów z sąsiednich krajów – Francji, Niemiec i Włoch. Aż 65% Szwajcarów woli oglądać zagraniczną telewizję niż telewizję państwową. Jeśli chodzi o radio, sytuacja jest nieco inna: szwajcarskie kanały radiowe zdecydowanie dominują.

BILLAG JEST DROGI I NIE DAJE WYBORU

Abonament radiowo – telewizyjny jest za drogi – oto kolejny argument zwolenników zmian. Telewizja płatna bądź finansowana z reklam i przez sponsorów byłaby tańsza. W dodatku jej użytkownik miałby wybór. To jest jeden z lepszych argumentów wnioskodawców. Nie da się nawet z tym dyskutować. Przymus płacenia więcej niż 450 franków, czy się korzysta z mediów publicznych, czy też nie pachnie socjalizmem najgorszego sortu.

Czy jednak oferta płatnej telewizji byłaby tańsza? To zależy od wybranych programów. Na pewno fani sportu musieliby się nastawić na o większe wydatki od tych, którzy okazjonalnie słuchają radia w samochodzie, a w domu korzystają wyłącznie z oferty Netflixa…

Czy referendum ma szanse powodzenia? Jak dotąd, w sondażu z 12 stycznia 60% respondentów opowiedziało się zdecydowanie lub raczej za pozostawieniem abonamentu radiowo –telewizyjnego. „Raczej”, czyli wszystko może się jeszcze zdarzyć… Skoro Trump mógł wygrać wybory, a Brexit mogło zostać przegłosowane…

CO SIĘ STANIE, JEŚLI NO BILLAG WEJDZIE W ŻYCIE

Co się zdarzy, jeśli inicjatywa NO BILLAG przejdzie głosami większości szwajcarskich wyborców z większości kantonów? Wnioskodawcy proponują zmianę Artykułu 93 szwajcarskiej Konstytucji, który mówi o mediach publicznych. Gdy inicjatywa zostanie zaakceptowana, od 1 stycznia 2019 roku Rada Federalna nie będzie mogła zbierać abonamentu radiowo – telewizyjnego ani subsydiować stacji publicznych. Kanały telewizyjne i radiowe będą musiały utrzymywać się samodzielnie. Co więcej, Szwajcaria nie będzie mogła wcale posiadać własnych mediów w czasie pokoju. Akapit dotyczący misji telewizji publicznej (edukacja, kultura, wolna wymiana opinii, pluralizm wypowiedzi) zostanie wymazany.

SKĄD TA INICJATYWA?

Kto stoi za inicjatywą? Partia odpowiedzialna za większość kontrowersyjnych wniosków – SVP/ UDC, czyli Szwajcarska Partia Ludowa. Ta konserwatywna, ale liberalna gospodarczo partia o zdecydowanym zabarwieniu nacjonalistycznym już od dawna wyrażała niezadowolenie, że jej stanowisko nie jest przedstawiane wystarczająco obiektywnie w mediach publicznych.

Nic dziwnego, szwajcarskie media publiczne są w przytłaczającej większości lewicowe – jak argumentuje wiele środowisk politycznych i społecznych. Faktycznie, szwajcarski krajobraz medialny jest przesunięty na lewo, co wyjątkowo wyraźnie widać w rozmaitych programach publicystycznych i satyrycznych. Trzeba jednak przyznać, że wiadomości są przedstawiane rzetelnie i każda ze stron otrzymuje swoją działkę czasu antenowego. Być może to kwestia niewystarczającej znajomości języka, ale nigdy nie zauważyłam, żeby informacje były przedstawiane w sposób stronniczy i nieobiektywny.

Czy Szwajcaria będzie pierwszym krajem europejskim, który obali monopol telewizji publicznej? Jak zwykle bardzo ważna kwestia zostanie rozwiązana przez nikogo innego, tylko zwyczajnych Szwajcarów podczas ogólnokrajowego referendum, które się odbędzie w przyszłym miesiącu. Cokolwiek zdecydują – konsekwencje odczują na własnej skórze. I to jest najpiękniejsza cecha demokracji bezpośredniej…